Antwerpen

Antwerpen (Frans: Anvers) is de hoofdstad van de provincie Antwerpen en van het gelijknamige arrondissement, in België. Antwerpen telt ca. 513.500 inwoners (1 januari 2015) en is daarmee qua inwonertal de grootste gemeente van België. Naar oppervlakte is het de op twee na grootste gemeente, na Doornik en Couvin.

De stad ligt grotendeels op de rechteroever van de Schelde en heeft een uitgestrekt havengebied met internationaal vrachtvervoer. Het is na Rotterdam de tweede haven van Europa. Van groot economisch belang is de petrochemische bedrijvigheid bij Antwerpen. De stad is ook een wereldcentrum voor diamanthandel.

Antwerpen is tevens de hoofdplaats van het kieskanton Antwerpen. De gemeente zelf telt 12 gerechtelijke kantons. De stad is ook zetel van het Rooms-katholieke bisdom Antwerpen en het Anglicaanse aartsdekenaat Noordwest-Europa.

De inwoners van Antwerpen worden soms Sinjoren genoemd, naar het Spaanse woord señor. De stad zelf wordt door sommige van haar inwoners afgekort 't Stad en soms de koekenstad genoemd, dit laatste vanwege de vele koekenfabrieken in Antwerpen. De Beukelaer en Parein waren daarvan de bekendste.

Etymologie

Het toponiem "Antwerpen" wordt etymologisch en archeologisch wel verklaard uit de naam die gegeven werd aan de plaats van de eerste nederzetting bij de 'anda verpa', wat Germaans is voor 'aangeworpen gronden', in een bocht van de rivier. Een werf is dan hetzelfde als het Friese woord terp.

Volgens de classicus Alfred Michiels is Antwerpen oorspronkelijk een Keltische naam. In de Vita Eligii uit de 7de eeuw staatAndouerpis als oudste naam voor de wijde regio rond de huidige stad. De naam Antwerpen zou Zij die aan beide oevers wonenbetekenen.

Volkslegende

Midden op de Grote Markt van Antwerpen staat de Brabofontein met een bronzen beeld van Silvius Brabo, die een grote hand wegwerpt. Een sage uit de 15e eeuw vertelt dat in het land van de Schelde omstreeks het begin van onze tijdrekening een reus,Druon Antigoon, heerste, die van elke schipper een zware tol eiste om over de Schelde te mogen varen. Wanneer een schipper weigerde te betalen werd hem de hand afgehakt. Een Romeinse krijger, Silvius Brabo, bevocht, overwon en doodde de reus, hakte op zijn beurt diens hand af en wierp hem in de Schelde. Het bevrijde volk noemde de stad Antwerpen, van 'hand werpen'. De legende over de reus ontstond mogelijk na de vondst van onverklaarbaar grote beenderen, die later walvisbotten bleken te zijn.

Wapen

In het stadswapen van Antwerpen wordt een versterkte burcht afgebeeld. Daarboven bevinden zich twee losse handen. Deze moeten niet als een verwijzing naar de legende van het 'handwerpen' worden gezien. Eerder schijnen deze handen oude symbolen voor de rechten van de vorst op de Schelde en van de voorrechten van de stad te zijn, namelijk het recht van stapel en opslag enerzijds en tolvrijheid en geleide op de Westerschelde anderzijds.

Geschiedenis

Antwerpen heeft een lange geschiedenis. Omstreeks 1400 was Antwerpen nog een betrekkelijk kleine stad, met nog geen 10.000 inwoners. In 1500 had de stad ongeveer 50.000 inwoners, omstreeks 1560 werd het aantal van 100.000 bereikt. Onder keizer Karel V was Antwerpen de belangrijkste handelsstad in Europa benoorden de Alpen. Hand in hand met de toenemende welvaart ging een ongekende culturele bloei. Vooral de schilderkunst nam een hoge vlucht in de zestiende en zeventiende eeuw. Door de vele invloeden kreeg ook eerst het lutheranisme, door de augustijnen in Sint-Andries en op het Kiel, en later vanaf eind 16e eeuw vooral het calvinisme, met hagenpreken te Berchem en Borgerhout, grote aanhang in de stad. Bij een omstreeks 1580 door stadhouder Willem van Oranje georganiseerde godsdiensttelling bleek 33% van de bevolking aanhanger te zijn van het calvinisme, 17 % nog van het lutheranisme en 50 % van de katholieke Kerk.

De troebelen van de opstand tegen Spanje hebben de stad grote schade berokkend. In 1576 werd de stad geplunderd door muitende Spaanse huursoldaten, die in de Spaanse Furie 7.000 burgers vermoordden. De stad sloot zich vervolgens aan bij de Pacificatie van Gent en was gedurende de komende negen jaar min of meer de hoofdstad van de anti-Spaanse opstand. In 1585 werd Antwerpen door de Spaanse stadhouder Alexander Farnese veroverd na een beleg dat meer dan een jaar had geduurd. Na die verovering ontstond een migratiestroom uit Antwerpen en is ongeveer de helft van de bevolking naar Middelburg en Holland vertrokken. Het bevolkingscijfer daalde van ongeveer 80.000 tot 42.000. Hollandse en Zeeuwse schepen versperden de Scheldemonding en sloten zo de in Spaans bezit zijnde stad af van de overzeese handel. De bloei van Antwerpen in handel, kunsten en wetenschappen verplaatste zich en werd verder in de Gouden Eeuw in de noordelijke Nederlandse ontwikkeld.

In de komende twee eeuwen zou Antwerpen weliswaar niet meer de bloei van de voorafgaande periode bereiken, maar het zou overdreven zijn te zeggen dat de stad wegkwijnde. Zij bleef een van de belangrijkste economische en culturele centra van de Spaanseen later Oostenrijkse Nederlanden. Zij bracht in haar eigen Gouden Eeuw grote schilders voort als Rubens, Jordaens en Teniers. Als rooms-katholiek bolwerk in de Contrareformatie kwamen er grootse kunst- en bouwwerken tot stand, voornamelijk in barokke stijl.

Geografie

Bestuurlijke indeling

Gemeentelijke herindeling en vorming districten

Op 1 januari 1983 werd door een fusie de toenmalige gemeente Antwerpen fors uitgebreid met zeven randgemeenten: Berchem, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem en Wilrijk. De voormalige (rand)gemeenten zijn nu districten binnen de gemeente Antwerpen.

Het district Berendrecht-Zandvliet-Lillo behoorde al sinds 1958 tot de toenmalige gemeente Antwerpen.

Oorspronkelijk hadden de districten een louter adviserende functie naar het centrale stadsbestuur. Sinds 2000 vervullen ze echter opnieuw een bestuursrol. Hiermee zijn het de enige deelgemeenten in België met dergelijke functie. Ze worden bestuurd door de districtsraad en het districtscollege.

Taal

Het Nederlands is de officiële taal. De streektaal is het Antwerps, een dialect van het Nederlands. Men schat dat ongeveer 3 tot 5% van de bevolking Frans spreekt. Oudere immigranten uit Marokko en Turkije gebruiken nog hun moedertalen Arabisch, Berbers of Turks. Sommige orthodoxe joden spreken Jiddisch.

Buitenlandse nationaliteiten

De stad telt onder haar inwoners bijna 170 verschillende buitenlandse nationaliteiten. De grootste groep wordt vertegenwoordigd door Nederlanders, gevolgd door Marokkanen, Polen en Turken.

Bezienswaardigheden

Burgerlijk erfgoed

• Bourlaschouwburg: dit gebouw werd opgetrokken in de 19de eeuw. Aanvankelijk werd theater gebracht in het huis van Spanje op de Grote Markt. Daar dit pand al snel te klein werd, werd voortaan het Tapisseriepand op de Graanmarkt gebruikt. In de 19de eeuw werd het Tapisseriepand afgebroken en werd de nieuwe Bourlaschouwburg opgericht.
• Vlaamse Opera: werd opgericht aan het begin van de 20ste eeuw.
• Feestzaal Harmonie: sinds 1250 was hier het leprozenhuis "Ter Zieken" gelegen, dat bleef bestaan tot de 17de eeuw, waarna het terrein werd opgenomen in het lusthof Valkenburg. Valkenburg werd sinds 1814 als zomerlokaal van de Société D'harmonie gebruikt, maar kwam pas in 1844 in handen van de organisatie. Zodra ze het pand had verworven, liet ze een wedstrijd houden voor het ontwerp van een concertzaal met een grote balzaal en een tuin. De winnaar werd P. Dens, die het huidige neoclassicistische gebouw optrok in 1845. Later, in 1876, ontwierp hij ook nog de kiosk in het Albertpark.
• Zoo: Antwerpen staat bekend om zijn dierentuin, die een van de oudste ter wereld is. De Antwerpse Zoo bevindt zich midden in de stad en huisvest meer dan 5000 dieren verdeeld over ongeveer 769 soorten. De Koninklijke Maatschappij voor Dierkundehoudt het welzijn van talloze dieren in de gaten en helpt al meer dan 165 jaar bedreigde diersoorten te beschermen.

Er waren vele buitenverblijven rond Antwerpen, maar ze werden niet allemaal bewaard. Hierna volgen enkele opvallende hoven en gebouwen:

• Rivierenhof (Deurne): werd opgericht in de 18de eeuw als lusthof ter Rivieren vanwege haar ligging bij de rivier "het Schijn".
• Sterckshof (Deurne): voormalige herenwoning van de Antwerpse koopman Gerard Sterck.
• Te Couwelaar (Deurne): dit kasteel was door de eeuwen heen onder meer in handen van vele kooplui. Een van hen was lakenhandelaar Gillis du Mont, die ook het Bisschoppenhof bezat.
• Bisschoppenhof (Deurne)
• Boekenberg (Deurne)
• Torenhof: een van de weinige lusthoven die bewaard bleven binnen de Antwerpse ring. Het is gelegen aan de Markgravelei, in de buurt van het Koning Albertpark. Het was in de 17de eeuw bezit van de Italiaanse familie Annoni. Tegenwoordig maakt het deel uit van het provinciaal park "Hof van Leysen".
• Hof Van Biart: gelegen aan de Karel Oomsstraat, binnen de Antwerpse ring. Het is een 18de-eeuws lusthof. Het huidige huis vertegenwoordigt slechts de helft van het vroegere hoofdgebouw.
• Middelheim: was oorspronkelijk bezit van de kartuizers van Antwerpen, maar werd in de 16de eeuw al omschreven als hof van plaisantie. Tegenwoordig is er het openluchtmuseum en beeldentuin van Antwerpen. Tegenwoordig vormt Middelheim één park samen met Den Brandt en het Nachtengalenpark, ten zuiden van de Antwerpse ring.
• Den Brandt: oorspronkelijk een hoeve in de 14de eeuw, maar later werd hier ook een lusthof opgericht.
• Zorgvliet (Hoboken): was een speelhof van de familie Du Bois en werd door Arnold du Bois verbouwd tot herenwoning in Rococostijl. Zorgvliet is tegenwoordig een park.
• Meerlenhof (Hoboken): kwam in 1610 in handen van koopman Jozef van den Broec en was een van de mooiste lusthoven van Hoboken.
• Schoonselhof (Hoboken/Wilrijk): was oorspronkelijk ook een lusthof, maar werd omgevormd tot een begraafplaats voor beroemde en vooraanstaande Antwerpenaren.
• Steytelinck (Wilrijk): een van de zes bewaarde lusthoven van Wilrijk, gelegen in het centrum van Wilrijk en ingericht als park.
• Valaarhof (Wilrijk): is tegenwoordig eveneens een openbaar park.

Religieus erfgoed

Antwerpen kent een rijk religieus verleden. Oude gravures van de stad worden gekenmerkt door een veelheid aan torentjes. Naast de kathedraal en de 4 parochiekerken van St.-Jacobs, St.-Andries, St.-Walburga en St.-Joris telde de stad namelijk 23 kloosterorden, een burchtkerk en een citadelkerk.

De meeste kloosters van de Zuidelijke Nederlanden werden echter aan het einde van de achttiende eeuw ofwel afgeschaft door keizer Jozef II, ofwel gesloten door de Franse bezetter zoals de de Sint-Michielsabdij. Een aantal monumenten bleef bewaard:

Religieuze monumenten

• Onze-Lieve-Vrouwekathedraal
• Sint-Andrieskerk (parochiekerk, maar voor de reformatie kloosterkerk van de augustijnen), met een museum in de schatkamer.
• Sint-Jacobskerk (parochiekerk)
• Sint-Carolus Borromeuskerk (kloosterkerk van de jezuïeten)
• Sint-Pauluskerk (kloosterkerk van de dominicanen, later parochiekerk in opvolging van de afgebroken Sint-Walburgis- of burchtkerk)
• Sint-Joriskerk (parochiekerk): de oorspronkelijke Sint-Joriskerk werd gesloopt ten tijde van de Franse Revolutie. Tegenwoordig is de nieuwe kerk een neogotisch gebouw. Ook van het oorspronkelijke meubilair bleef niet veel bewaard. De oude biechtstoel kwam terecht in de kerk van Vilvoorde. Het interieur is 19de-eeuws en bestaat vooral uit houtsnijwerk. Verder biedt deze kerk onderdak aan het ebbenhouten beeld de Onze Lieve Vrouw van het Kasteel die afkomstig is uit de voormalige citadel van Antwerpen.
• Sint-Antoniuskerk (parochiekerk): deze 19de-eeuwse neogotische kerk op de Paardenmarkt werd opgetrokken op de plaats van de voormalige kapel van het Kapucijnenklooster. Ze bevat nog enkele oude kunstwerken van de voormalige kloosterkerk. Ook de berg van Calvarie van het oude kapucijnenklooster op de binnenplaats bleef bewaard. De kapucijnen verhuisden naar de Ossenmarkt. Het nieuwe gebouw op de Ossenmarkt valt op door het Sint-Fransiscusbeeld dat boven de deur hangt.
• Sint-Bonifaciuskerk: Anglicaanse Kerk en hoofdzetel van het aartsdekenaat Noordwest-Europa.
• Begijnhof en kerk (hof en kerk van de begijnen): het Antwerpse begijnhof bestaat uit allemaal kleine huisjes georiënteerd rond een binnenplein.
• Apostelinnenklooster: de apostelinnen bewoonden in de 17de eeuw dit gebouw op de Paardenmarkt, gelegen ter hoogte van het knechtjeshuis. Het is opgetrokken in een kloosterstijl. De benedenverdieping is tegenwoordig verbouwd tot winkelpand.
• Falcontinnenklooster: het klooster werd afgebroken ten tijde van de Franse Revolutie. Van het oorspronkelijke klooster bleef alleen de Falconpoort bewaard. De falcontinnen gaven hun naam aan het Falconplein en de Falconrui.
• Zwartzusterklooster: de Zwarte Zusters van Antwerpen zijn al sinds de 14de eeuw in Antwerpen aanwezig en zijn afkomstig uit Duitsland. Ze kregen dit pand in de Zwartzusterstraat toegewezen door een van de Duitse kooplui in Antwerpen.
• Witzusterklooster: het klooster van de Witte Zusters is gelegen in de Kammenstraat en is een van de oudere kloosters in Antwerpen. Het klooster is ongeveer gelegen ter hoogte van het Augustijnenklooster. Aan de straatzijde wordt het gekenmerkt door twee smalle trapgevelhuizen met in het midden een berg van Calvarie.
• Karmelitessenklooster: het klooster is gelegen aan de Rosier. Het is een vrij groot gebouw dat bijna heel de Rosier siert. De karmelitessen waren een van de weinige orden die hun oude klooster terug in gebruik konden nemen na de Franse Revolutie. De kerk werd echter wel gebruikt als parochiekerk ter vervanging van Sint-Joris, en ook als onderdak voor de Onze-Lieve-Vrouw van het kasteel alvorens zij werd overgebracht naar de nieuwe Sint-Joriskerk.
• Pieter Potklooster: van het klooster bleef alleen het kapelletje bewaard. Het is een vrij oude en opvallende gevel op de hoek van de Lange en de Korte Pieterpotstraat.
• Refuge van de abdij van Tongerlo (norbertijnen): de voormalige refuge van de abdij van Tongerlo is gelegen in de Lange Gasthuisstraat en maakt tegenwoordig deel uit van de panden van het OCMW.
• Refuge van de Sint-Michielsabdij van Antwerpen (norbertijnen): deze is gelegen in de Blauwmoezelstraat tegenover de kathedraal. Ze zou wellicht dateren uit de 13e eeuw, toen de norbertijnen hier een pand oprichtten. Dit pand werd echter vernietigd ten tijde van de Spaanse Furie, waardoor het nieuwe en huidige pand grotendeels 16de-eeuws is, met uitzondering van de kelders. De norbertijnenabdij van Antwerpen stond oorspronkelijk in de Kloosterstraat, maar ging verloren in de Franse en de Belgische Revolutie. De orde speelde een belangrijke rol voor de misviering in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Antwerpen. De abdij had een illuster verleden en functioneerde door de eeuwen heen als verblijfplaats voor vele belangrijke vorsten. Vanuit deze abdij werden ook de abdijen van Averbode, Middelburg en Tongerlo gesticht. Enkel de refuge en het hoofdaltaarstuk Aanbidding der koningen in het museum voor Schone Kunsten herinneren nog aan de Sint-Michielsabdij. Tegenwoordig is de refuge het hotel "Postiljon". De norbertijnen verlieten Antwerpen en gingen wonen in de abdijen van hun dochtertstichtingen, namelijk Averbode en Tongerlo. Ook de naam van de Kloosterstraat, de Sint-Michielskaai en de nieuwe Sint-Michielskerk op het Zuid herinneren allemaal aan de abdij van Sint-Michiels van Antwerpen. Buiten de stad bezaten zij het hof van Beerschot, waaraan de voetbalclub haar naam ontleende, en bepaalden ze onder meer het interieur van de Sint-Fredeganuskerk van Deurne, waarvan een groot deel afkomstig is uit de Sint-Michielsabdij. Het interieur aan de vooravond van de Franse Revolutie raakte echter verspreid en het kader van het hoofdaltaar kwam terecht in de Sint-Trudokerk van Zundert.

Kloosters en kloosterkerken met herbestemming

• Brabantsche Olijfberg (annunciaden): dit klooster sloot omwille van de hervormingen door Jozef II. De kerk werd vervolgens gebruikt als paardenstal en militaire bakkerij. De toren stortte in ten tijde van de Franse bezetting. De kerk bezit een klokkenhuis met daarin de klok van de citadelkerk van het voormalige Zuidkasteel. Tegenwoordig wordt de kerk gebruikt als protestantse kerk.
• Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (franciscanen): dit klooster ging dicht ten tijde van de Franse bezetting en werd tijdens die bezetting ingericht als academie voor schone kunsten. De religieuze elementen werden verwijderd, maar de gravure in de witte toegangspoort maakt het mogelijk het verleden en het heden met elkaar te confronteren. Tegenwoordig is het nog altijd de academie van schone kunsten van Antwerpen. De franciscanen verhuisden later naar hun nieuwe pand aan de Oever.
• Amuz - Augustinus muziekcentrum (augustijnen): de augustijnen herinstalleerden zich na hun verdrijving uit het afgebroken Sint-Andriesklooster (met zijn bewaard gebleven Sint-Andrieskerk) tijdens de contrareformatie in de Everdijstraat een goede 400 jaar geleden. In 70 jaar groeide de gemeenschap zodanig dat het klooster het gehele gebied tussen de Kammenstraat, de Everdijstraat en de Oudaan innam. De kerk is tegenwoordig een concertzaal. Naast de kerk is er ook nog een winterkapel met neo-Byzantijnse muurschilderingen.
• Kartuizerklooster: dit klooster is gevestigd in de Sint-Rochusstaat en werd tot de Franse Revolutie door de kartuizers bewoond. Na de Franse Revolutie kwam het klooster in handen van de zusters kapucinessen. Uiteindelijk werd het gebouw in dienst genomen door het Tropisch Instituut voor geneeskunde.

Gasthuizen en godshuizen

• Sint-Elisabethgasthuis: het oudste hospitaal van de stad Antwerpen situeerde zich begin 13de eeuw dicht bij de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Wegens plaatsgebrek werd in 1238 een nieuw gasthuis opgericht op het terrein Ter Elst dat aan de gasthuisbroeders en -zusters werd geschonken door het stadsbestuur. De gasthuisbroeders en -zusters namen de regel van Augustinus aan. Het gasthuis zelf dankt haar naam aan de in de in 1207 geboren koningsdochtervan Hongarije, die na de dood van haar echtgenoot haar leven wijdde aan de verzorging van armen en zieken. Het gasthuis bestond tot de Franse Revolutie. Toen werden de zusters uit het gasthuis verdreven en verloren ze hun bezittingen. Onder Willem I zouden in 1824 de zusters terugkeren naar het gasthuis om hun taak te hervatten, maar ze waren geen eigenaar meer van de gronden. Er werd een nieuw complex opgericht achter de oude zalen waar nu het Sint-Elisabethgasthuis nog steeds als ziekenhuis actief is. De oude gebouwen en ziekenzalen, met een keuken met verschillende azulejategeltjes, werden sinds 1989 verbouwd. Enkele ziekenhuiszalen werden omgebouwd tot congres- en feestzalen annex hotel. Het complex is in handen van het OCMW van de stad Antwerpen. Het is vaak te bezichtigen op de Open Monumentendagen. De kapel is toegankelijk op afspraak. Het complex heet tegenwoordig Elzenveld, naar de benaming die het grondgebied had in 1207, toen het aan de armenzorg werd geschonken.
• Sint-Julianusgasthuis: gesticht in 1305 door Ida van Wijneghem en kanunnik Jan Tuclant. Het Sint-Julianusgasthuis gaf arme vreemdelingen op doorreis in Antwerpen gedurende drie nachten onderdak en was het eerste nachtverblijf in de stad. Tegenwoordig is het Sint-Julianusgasthuis vooral bekend door de jaarlijkse organisatie van het laatste avondmaal op Witte Donderdag. De kapel en de gebouwen worden momenteel verhuurd aan de kunstgalerie De Zwarte Panter. Sinds de zomer van 2012 kunnen pelgrims naar Santiago de Compostela hier gratis overnachten.
• Sint-Nicolaasgodshuis, ook wel de tegenwoordige Sint-Nicolaasplaats: een kleine plaats in Antwerpen omgeven door enkele oude huizen en een kapelletje, met in het midden een beeld van de heilige Nicolaas van Myra, de patroonheilige van de meerseniers. Dit godshuis werd opgericht in 1386 door de ambachtslieden van de meerseniers om verarmde leden van hun ambacht in op te vangen. Tegenwoordig is het pleintje een soort cultureel centrum waar verschillende theatergezelscheppen, waaronder de Violieren, een van de aloude rederijkerskamers van de stad Antwerpen, hun vaste stek hebben.
• Sint-Annagodshuis in de Korte Nieuwstraat: in 1400 gesticht door Elisabeth, weduwe van Jan Hays en Boudewijn de Riddere, als verblijfplaats voor zes arme oude vrouwen. Men bereikt het godshuis via een lange gang vlak naast de kapel en komt zo uit op een langwerpige binnenkoer. Tegenwoordig is er in het godshuis een restaurant gevestigd.
• Sint-Barbaragodshuis: werd gesticht in 1489 door kerkmeester Nicolas Boot. Acht oude behoeftige vrouwen kregen er onderdak onder provisie van de begaarden en cellebroeders. In 1504 werd er een kapel gebouwd en het hele complex werd in 1506 toegewijd aan de heilige Barbara. Het godshuis maakt tegenwoordig deel uit van de Damesschool van Antwerpen en is niet altijd open voor het publiek. Het bestaat uit een kleine binnenkoer met enkele kleine witte huisjes en een klein kapelletje. De Damesschool zelf is opgebouwd uit verschillende delen uit verschillende eeuwen. Een deel daarvan is het oude hotel van Du Bois Vroylade uit de 18de eeuw, met onder meer een paardenstal. De school bezit tevens een keldertje dat versierd is met Delftse tegels. Daardoor is de school vaak open op de Open Monumentendag en jaarlijks op de opendeurdag.

Handelserfgoed

Naast het rijke religieuze verleden kende Antwerpen in de 16de eeuw ook een periode van economische bloei. De stad was tevens een van de eerste havens waar de handelsschepen uit de Nieuwe Wereld toekwamen. Ook wordt de beurs van Antwerpen de moeder van alle beurzen genoemd, daar het bouwplan van de Antwerpse beurs later navolging kreeg in Amsterdam, Londen en Rijsel.

Antwerpen vormde een belangrijke handelsstad in het noorden, waar rijke kooplieden, zoals Fuggers uit Augsburg en Gresham, de stichter van de Londense beurs, resideerden. Ook wilde men dat het economische uitstraalde in de cultuur, wat vorm kreeg via triomfbogen, die verwezen naar de rijkdom van de stad, en de bouw van het bombastische stadhuis.

Hierna volgt een korte lijst van markante gebouwen:

• Engelse Handelsnatie: kreeg midden de 16de eeuw door het stadsbestuur het Hof van Liere toegewezen als verblijfplaats. Het is een imposant gebouw dat bestaat uit drie tuinen. Ook de gebouwen van het voormalige stadsarchief van Antwerpen, in de Venusstraat, waren pakhuizen van de Engelse Handelsnatie. Na de val van Antwerpen werd Hof van Liere gebruikt als college van de jezuïeten, die ook een internaat hadden in de Lange Brilstraat voor de Ierse studenten aan het college. Tegenwoordig is Hof Van Liere in handen van de universiteit van Antwerpen.
• Portugese Handelsnatie, in Kipdorp: doet tegenwoordig dienst als de brandweerkazerne van de stad.
• Handelsbeurs, in de Borzestraat: was oorspronkelijk de 'moeder van alle beurzen' en bestaat uit een binnenplein met daarrond een zuilengalerij. De Handelsbeurs brandde echter door de eeuwen heen meermaals af, waardoor van de oude handelsbeurs enkel de oude toren overblijft. De nieuwe handelsbeurs dateert uit de 19de eeuw en werd in dezelfde eeuw ook overkoepeld; het is een voorbeeld van oude in combinatie met moderne techniek. Vele kooplieden vestigden zich rondom de handelsbeurs. Zo zijn er veel koopmanswoningen in de universiteitsbuurt, waar ook de Portugese en Engelse natie gevestigd waren. Zeker vermeldenswaardig is huis Sint-Fransiscus in de Lange Nieuwstraat, dat in de 16de eeuw bewoond werd door Gresham, de latere stichter van de Londense beurs.
• Huis de Draeck, in de Mutsaartstraat: vormde één geheel met Raapstraat nr 6. Dit huis was een suikerraffinaderij van de Italiaanse koopman Giovanni Balbini.
• Voormalig koninklijk Paleis op de Meir.
• Oude Beurs: vóór dat de handelsbeurs buiten de stadsmuren werd opgericht was er een andere beurs. De Oude Beurs ligt tussen de Hofstraat, de straat Oude Beurs, de Lange Koepoortstraat en de Zirkstraat. Het is opgebouwd uit verschillende afzonderlijke gebouwen die oorspronkelijk via gangen met elkaar verbonden waren. Het bestaat uit huis Den Rhyn, dat uit een klein binnenplein met pagaddertoren bestaat. Huis Den Rhyn is tegenwoordig in privéhanden. Het was oorspronkelijk verbonden met de Zilversmidgang, waar de ingang was aan de Lange Koepoortstraat. Het huis van de zilversmeden is niet zichtbaar voor het publiek, daar het achter de poort ligt. Ten slotte is er nog het huis Den Wolsack, dat in handen is van Erfgoed Vlaanderen. Het is vooral bekend om de grote plafondschildering "De Goden van de Olympusberg".
• Vleeshuis: was het voormalige gebouw van de beenhouwers van Antwerpen en was vroeger een soort markt voor vleeswaren. Tegenwoordig doet het vleeshuis dienst als museum.
• Brouwershuis: was het huis van de brouwers en is gevestigd in het noorden van de stad, aan de Adriaan Brouwerstraat. Het was het gildenhuis van de Brouwers en werd in haar oorspronkelijke vorm bewaard als museum.

Musea

• Stedelijke musea
  • Hessenhuis
  • Letterenhuis
  • Museum aan de Stroom (MAS)
  • Museum Mayer van den Bergh
  • Museum Ridder Smidt van Gelder
  • Museum Vleeshuis
  • Beeldenpark Openluchtmuseum voor beeldhouwkunst Middelheim
  • Plantin-Moretusmuseum (met het Stedelijk Prentenkabinet)
  • Rubenshuis
  • Volkskundemuseum
  • Red Star Line Museum
• Provinciale musea
  • FotoMuseum
  • Modemuseum (MoMu)
  • Zilvermuseum
• Vlaams museum
  • Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (KMSKA)
• Private musea
  • Dagbladmuseum
  • Eugeen Van Mieghemmuseum
  • Maagdenhuis
  • Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (MUHKA)
  • Museum De Reede
  • Het Rockoxhuis
  • Vlaams Tram- en Autobusmuseum (VlaTAM)

Straten en pleinen

• De Grote Markt, met het stadhuis, verscheidene gildehuizen en de Brabofontein
• De Meir, een winkel-wandelstraat die de oude stad met het station verbindt
• De Cogels-Osylei en andere straten met art deco en jugendstil
• Het Hendrik Conscienceplein
• De Groenplaats, plein in het stadscentrum met standbeeld van P.P. Rubens
• Het Theaterplein met een overdekt gedeelte voor Openbare markten.
• De Van Wesenbekestraat, het centrum van de Chinese gemeenschap in Antwerpen
• De Scheldekaaien
• Het Marnixplein vernoemd naar Marnix van Sint-Aldegonde met monument "Schelde Vrij".

Andere gebouwen

• Het Steen
• Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
• Centraal Station
• Nieuw gerechtsgebouw
• Boerentoren, de eerste wolkenkrabber op het Europese vasteland
• Designcenter de Winkelhaak, winnaar van twee "Belgian Building Awards" in 2003

Andere bezienswaardigheden

• Aquatopia, een groot openbaar aquarium
• Extra City, centrum voor hedendaagse kunst te Antwerpen.

Cultuur

Uitgaansleven

Het uitgaansleven in Antwerpen biedt veel afwisseling. Er zijn veel cafés te vinden, zoals in het toeristisch hart rond Groenplaats en Grote Markt, maar ook op het Zuid en het Eilandje, en in de Antwerpse studentenbuurt rond Ossenmarkt en Stadswaag. In het verleden speelde dans- en concertzaal Apollon (het latere cinema Forum) een belangrijke rol in het culturele leven van de Antwerpenaren.

Als havenstad heeft de stad altijd dicht bij de haven een prostitutiewijk bij de haven gekend voor de zeelieden.

Evenementen

• De Sinksenfoor is een jaarlijks terugkerende kermis die tot en met 2014 op de gedempte Zuiderdokken plaatsvond en sinds 2015 op het Park Spoor Oost georganiseerd wordt. Met ruim 150 attracties behoort de Sinksenfoor tot de grootste Belgische kermissen. De kermis ontleent zijn naam aan het Sinksenfeest, beter bekend als Pinksteren– traditioneel de eerste dag van de foor, en staat zes weken opgesteld.
• De Antwerp Pride: jaarlijks eind juni, met diverse feesten en activiteiten voor homo's, lesbiennes en transgenders.
• De Rubensmarkt: telkens op 15 augustus, met marktkramers in zeventiende-eeuwse klederdracht zoals in de tijd van P.P. Rubens.
• De Kerstmarkt: jaarlijks tijdens de eindejaarsperiode (na Sinterklaas tot begin januari) op de Groenplaats, Handschoenmarkt, Suikerrui, Grote Markt en het Steenplein.
• Elke zomer wordt gedurende de twee zomermaanden de Zomer van Antwerpen georganiseerd, met theater, muziek en dans, circus en film.
• In Antwerpen gaan jaarlijks meerdere muziekfestivals door, waaronder Laundry Day, Jazz Middelheim, Linkerwoofer, Reverze, Twintig achttien en het Summerfestival.

Internationale uitverkiezingen

Antwerpen vervulde in 1993, als negende Europese stad, de rol van Culturele hoofdstad van Europa.

Economie

Haven

In 2009 verwerkte de haven van Antwerpen 157,8 miljoen ton aan goederen en was hiermee na Rotterdam de grootste haven van Europa en de 16e van de wereld. In hetzelfde jaar werden 7,3 miljoen TEU's overgeslagen. De haven heeft een belangrijke positie in Europa voor het behandelen van staal, fruit, bosproducten, koffie en tabak. Jaarlijks doen circa 14.000 zee- en 55.000 binnenschepen de haven aan. Daarnaast bezit Antwerpen het op één na grootste petrochemische complex ter wereld.

Antwerpen maakt ook deel uit van het Economisch Netwerk Albertkanaal.

Diamant

De stad is ook het hart van de wereldwijde diamantindustrie, zowel op het gebied van handel als van slijpen.

Winkelstraten

Antwerpen telt diverse winkelstraten en -centra.

• De Meir is een van de grootste winkelstraten van België, waar voornamelijk internationale ketens zijn gevestigd. Deze straat loopt van de Teniersplaats tot de Huidevettersstraat. Ook de weg naar de Congoboot liep hier langs.
• De Stadsfeestzaal, gelegen aan de Meir, is het recentste winkelcentrum van de stad. De zaal dateert uit 1908, maar brandde in 2000 bijna helemaal af. Op 25 oktober 2007 opende het gerenoveerde gebouw opnieuw zijn deuren als winkelcentrum. Er zijn enkele exclusieve winkels terug te vinden, zo is er de eerste Tommy Hilfiger Tailor Made ter wereld. Ook zijn er verschillende eetgelegenheden en een 'zwevende' champagnebar. Bovendien heeft de Stadsfeestzaal nu ook een nieuwe toegang aan het Hopland.
• De De Keyserlei ligt tussen de Meir en het Centraal Station. Er zijn diverse restaurants te vinden, maar ook fastfoodketens en een Media Markt. Vanaf de De Keyserlei heeft men toegang tot het bioscoopcomplex UGC.
• De Van Wesenbekestraat aan het Koningin Astridplein en het Centraal Station vormt het centrum van de Chinese gemeenschap in Antwerpen. Men vindt er vele Chinese winkeltjes, supermarkten en restaurants.
• Het Grand Bazar Shopping Center is het grootste winkelcentrum van de binnenstad. Het is gelegen aan de Groenplaats. In de kelder vindt men een van de grootste supermarkten van Antwerpen.
• In de Huidevettersstraat vindt men de grote namen; onder andere Gucci en Louis Vuitton zijn hier gevestigd.
• De Kloosterstraat huisvest vooral handelszaken in brocante, met een uitgebreid aanbod van antieke schilderijen, oude meubelen en woonaccessoires, in diverse stijlen.
• In de Wolstraat en de Lange Koepoortstraat zijn tal van handelszaken in brocante, oude boeken en kunstobjecten gevestigd.
• De Kammenstraat is een alternatievere winkelstraat, vooral populair onder jongeren. Naast boetiekjes is er ook merkkleding te vinden. De straat is bekend geworden dankzij het straatfestival Laundry Day. Er draaien ook wekelijks deejays in verschillende winkels.
• In de Nationalestraat zijn 4 van de 6 grote Antwerpse modeontwerpers gevestigd, waaronder Dries Van Noten. Ook het Modemuseum is overigens in deze straat gevestigd.
• Belangrijke winkelstraten buiten de binnenstad zijn de Bredabaan in Merksem, de Herentalsebaan in Deurne en de Abdijstraat op het Kiel.

• Markten

Enkele belangrijke weekmarkten in Antwerpen:

• de markt op het Sint-Jansplein, op woensdag en vrijdag van 08.00 tot 13.00 uur, is de grootste wekelijkse buurtmarkt;
• de Vogelenmarkt, op zondag van 08.00 tot 13.00 uur op de Oudevaartplaats;
• de Exotische markt, op zaterdag van 08.00 tot 16.00 uur op de Oudevaartplaats;
• de Boerenmarkt op vrijdag van 11.30 tot 16.30 aan de Desguinlei.

Andere belangrijke markten:

• Maandelijkse markten:
  • Biomarkt: verkoop van producten met biokwaliteitslabel op het Falconplein, elke eerste en derde zondag van de maand, van 7.30 uur tot 18 uur;
  • Boekenplein: boekenmarkt met muzikale optredens op het De Coninckplein, elke derde zondag van de maand van 10 tot 17 uur, uitgezonderd tijdens de maanden november, december, januari en februari.

• Antiek en brocante:
  • Antiekmarkt zaterdag: elke zaterdag van 9 tot 17 uur (niet op officiële feestdagen) op de Lijnwaadmarkt;
  • Antiekmarkt zondag: elke zondag van 9 tot 17 uur (ook op officiële feestdagen) op het Sint-Jansvliet;
  • Lambermontmartre: kunstmarkt op de Leopold de Waelplaats, van mei tot en met september, telkens de laatste zondag van 12 tot 17 uur. Diverse kunstenaars (schilders, fotografen, grafici, beeldhouwers) stellen hier hun werk tentoon in een Montmartre-sfeer rond de fontein, met begeleiding van akoestische muziek.

Verkeer en vervoer

Wegverkeer

De Leien (Frankrijklei, Italiëlei, Amerikalei, Britselei) vormen de belangrijkste verkeersader binnen Antwerpen. Om het centrum heen ligt de autosnelweg R1. Deze verbindt de A1/E19 (Breda enerzijds en Mechelen-Brussel anderzijds), de A12 (Bergen op Zoom-Vlissingen), de A21/E34 (Turnhout-Eindhoven-Duisburg), de A13/E313 (Hasselt) en de A14/E17 (Gent-Kortrijk-Rijsel) met elkaar. Door het samenkomen van grote noord-zuidverbindingen (van Rotterdam, Amsterdam en andere delen van Nederlandnaar Antwerpen, Brussel en Bergen en verder door naar Frankrijk) en belangrijke oost-westverbindingen (tussen Duitsland met vooral Aken en Keulen enerzijds en de Belgische kust anderzijds) is deze Antwerpse ringweg een van de meest bereden stukken autosnelweg in West-Europa met de nodige verkeerschaos als gevolg. De omstreden Oosterweelverbinding moet hier tegen afzienbare tijd verbetering in brengen.

Openbaar vervoer

De Vlaamse Vervoermaatschappij "De Lijn" exploiteert het stadsvervoer in Antwerpen met bussen en trams. Zeven tramlijnen maken gebruik van de Antwerpse premetro onder de binnenstad en de Schelde, namelijk tramlijnen 2, 3, 5, 6, 8, 9 en 15. Verder zijn er nog de tramlijnen 4, 7, 10, 11, 12 en 24. Voor bussen is de Franklin Rooseveltplaats het centrale punt in Antwerpen.

In de gemeente Antwerpen liggen de NMBS-stations Antwerpen-Centraal, -Berchem, -Luchtbal, -Noorderdokken, -Zuid, Ekeren,Sint-Mariaburg, en Hoboken-Polder, waarvan de stations Antwerpen-Centraal en Antwerpen-Berchem belangrijke spoorknooppunten zijn. Sinds maandag 26 maart 2007 is de Noord-Zuidverbinding tussen Antwerpen-Berchem en Antwerpen-Dam in dienst. Langs deze tunnel kunnen de treinen van het zuiden van de stad (komende van Brussel) rechtstreeks richtingNederland sporen en omgekeerd. De treintunnel kan leiden tot een verdubbeling van het aantal reizigers.

Antwerpen heeft directe treinverbindingen met onder andere Gent en Kortrijk (lijn 59), Roosendaal-Rotterdam (lijn 12), Mechelen-Brussel (lijn 25 en 27), Puurs (lijn 52), Lier (lijn 15), Turnhout, Hasselt, Luik en Leuven via Aarschot of Mechelen.

Het Vormingsstation Antwerpen-Noord in de haven is het grootste rangeerterrein van de Benelux en het tweede grootste in Europa, na Maschen Rangierbahnhof bij Hamburg. Andere goederenstations zijn Antwerpen-Kiel en Antwerpen-Schijnpoort.

Verder wordt Antwerpen aangedaan door de Nederlandse buslijn 19 van Connexxion, die de steden Breda (Noord-Brabant) en Hulst (Zeeuws-Vlaanderen) via de AntwerpseWaaslandtunnel met elkaar verbindt. Deze bus stopt buiten het stadscentrum bij de halten Halewijn en de Noorderplaats.

In juni 2011 werd Velo Antwerpen geïntroduceerd. De gebruiker kan zich snel door de stad verplaatsen en kan kiezen voor een jaar-, week- of dagkaart. Vanaf 2013 zou de capaciteit 150 stallingsstations en 1800 fietsen bedragen.

Luchthaven

Op het grondgebied van Antwerpen bevindt zich in het zuiden van Deurne de Internationale Luchthaven Antwerpen.

Sport

Verschillende Antwerpse clubs hebben vroeger een belangrijke rol gespeeld in het Belgische voetbal. Antwerp FC is de oudste voetbalclub van het land, werd viermaal landskampioen en speelt tegenwoordig in Tweede klasse. Een andere succesvolle club was Beerschot VAC, dat zevenmaal kampioen werd. Deze club fusioneerde later metGerminal Ekeren, waarna ze eerst als Germinal Beerschot Antwerpen en later als K. Beerschot AC in Eerste klasse aantrad. In mei 2013 werd de club echter failliet verklaard, waarna ze ophield te bestaan. Haar identiteit werd geïntegreerd in eersteprovincialer KFCO Wilrijk, dat zijn naam wijzigde in FCO Beerschot Wilrijk. Berchem Sport werd driemaal vicekampioen, maar zakte naar de lagere nationale reeksen. Ook Tubantia Borgerhout kent een lange geschiedenis in het nationale voetbal, en speelde ooit in de hoogste afdeling. Andere Antwerpse clubs in de nationale reeksen waren KRC Borgerhout, KSK Hoboken, Merksem SC, Maccabi Antwerpen en Sint-Ignatius SC Antwerpen.

In het korfbal zijn bijna alle clubs uit de hoogste afdeling van Antwerpse komaf: Scaldis, Koninklijke Riviera KC, Koninklijke Kwik KC, Borgerhout/groen-wit, Koninklijke Boeckenberg KC, Meeuwen KV en KC Sikopi Leftbank Rabbits. Voorts brachten ook Koninklijke Catbavrienden KC, AKC, Koninklijke ATBS Korfbal en Koninklijke Minerva Korfbal Club de landstitel in het verleden mee naar hun thuisstad. Zesmaal werd de Europa Cup gewonnen door een ploeg uit Antwerpen. Koninklijke Riviera KC bracht de trofee in 1977 mee naar huis, AKC deed hen dit na in '86 en Sikopi in '91. Catbavrienden slaagde er driemaal in ('92, '97 en '98) en zijn daarmee tot op heden de succesvolste Belgische club in het Europese korfbal.

In het zaalvoetbal is er één Antwerpse ploeg in de hoogste afdeling: Chase Antwerpen. In het basketbal heeft Antwerpen de Port of Antwerp Giants, Sint Jan AB, Gembo BBC en Soba Antwerpen, in het handbal KV Sasja HC (mannen) en DHW Antwerpen HC (vrouwen), in het volleybal Topvolley Antwerpen, in het hockey Royal Antwerp HC, in honkbalRoyal Antwerp Eagles, Royal Greys, Hoboken Pioneers, Borgerhout Squirrels, K. Deurne Spartans en Berendrecht Bears, en in het waterpolo ten slotte Antwerpse Waterpolo.

Daarnaast zijn er ook nog de judoclubs Top Judo Antwerpen, Antwerp Judo United en Judoclub Berendrecht, atletiekclubs Olse Merksem, Beerschot Atletiek en New Brabo Atletiek, triatlonclub ATRIAC en de zwemclub Brabo Swim.

Ten slotte beschikt Antwerpen ook over thaiboksers die tot de wereldtop behoren met wereldkampioenen als Werner Konings, Daniëlla Somers, Xavier Fraeyman, Jan Van Denderen, Murat Direcki en Luc Kempeneers.

Evenementen

Antwerpen was de gaststad voor de Olympische Zomerspelen van 1920. Deze vonden plaats op de gronden van het huidige Beerschot. De naam van het stadion van de ploeg, namelijk Olympisch Stadion, verwijst hiernaar.

Het vroegere bloeiende wielerleven is wat weggekwijnd sinds het Sportpaleis (met wielerpiste) meer een evenementenhal is geworden. Door het organiseren van het Belgisch kampioenschap op 25 juni 2006 hoopt de stad die wielertraditie nieuw leven in te blazen. In het veldrijden wordt sinds 2006 ook jaarlijks de Scheldecross georganiseerd op Linkeroever.

Het tennis kent dan weer een bloei dankzij de Proximus Diamond Games, een Tier-2 WTA-tornooi dat jaarlijks doorgaat in het Sportpaleis en het grootste indoor-vrouwentennistoernooi ter wereld is. De trofee is een diamanten tennisracket. Om het mee naar huis te nemen moet een speelster het toernooi 3 keer winnen in een periode van 5 jaar. Voorlopig heeft alleen Amélie Mauresmo deze prijs in de wacht kunnen slepen door het toernooi 3 keer te winnen in zo'n periode. Venus Williams verspeelde voorlopig haar kans om het racket te winnen, nadat ze twee keer in een periode van 5 jaar het toernooi had gewonnen.

Daarnaast worden jaarlijks de IronMan 70.3 Antwerpen, Antwerp 10 Miles, Marathon van Antwerpen en de stijldanswedstrijd Antwerp Stars Cup georganiseerd.

Source https://nl.wikipedia.org/wiki/Antwerpen_(stad)