Zaanse Schans

De Zaanse Schans is een buurt met historische houten bebouwing in de gemeente Zaanstad. Het ligt aan de Zaan, tegenover het dorp Zaandijk en naast de Julianabrug. Het is een bekende toeristische bestemming met jaarlijks honderdduizenden bezoekers (in 2014 1,6 miljoen).. Het is opgezet met de bedoeling het historisch erfgoed te bewaren, maar het is geen afgesloten openluchtmuseum. De woonhuizen zijn ook verhuurd aan bewoners, zodat er niet alleen toeristen naar het terrein komen.

Geschiedenis

Tussen 1961 en 1974 werden vele oude houten gebouwen uit de Zaanstreek met diepladers naar het uitbreidingsplan Zaanse Schans gebracht en in oude luister hersteld. Ook enkele molens werden naar hier verplaatst. Alleen de onderbouw van de verfmolen de Kat (oorspronkelijk een oliemolen) en van de oliemolen de Bonte Hen, alsmede de oliemolen de Os staan nog op hun oorspronkelijke erf. Ook later zijn regelmatig gebouwen naar de Zaanse Schans verhuisd.

De buurt is in 1961 vernoemd naar de schans die Diederik Sonoy, gouverneur in dienst van Willem van Oranje, in 1574 liet bouwen om de Spaanse troepen tegen te houden.

Bezienswaardigheden

Toegankelijk voor het publiek zijn onder andere:

• De Kat, de enige nog werkende verfmolen ter wereld
• het Museum van het Nederlandse Uurwerk (oorspronkelijk Zaans Uurwerkmuseum)
• een scheepswerf
• een klompenmakerij
• het bakkerijmuseum In de Gecroonde Duyvekater
• een replica van de kruidenierswinkel van Albert Heijn
• de kaasmakerij De Catherinahoeve
• het restaurant/brasserie d' Hoop op de Swarte Walvis
• in het Noorderhuis of Koopmanshuis d' Mol kan overnacht worden
• distilleermuseum, proeflokaal en slijterij 'De tweekoppige Phoenix'.

Naast de Zaanse Schans bevindt zich het Zaans Museum.

Lijst van molens op de Zaanse Schans

Aan het water van de Zaan staan van zuid naar noord:

• Specerijenmolen De Huisman
• Houtzaag-paltrokmolen De Gekroonde Poelenburg
• Verfmolen De Kat
• Oliemolen De Zoeker
• Bovenkruier-houtzaagmolen Het Jonge Schaap (replica van een voormalige molen uit 1680)
• Oliemolen De Os (molenromp met binnenwerk)
• Wiphoutzaagmolen Het Klaverblad
• Oliemolen De Bonte Hen

Voorts staan over het terrein verspreid:

• Wipmolen/weidemolen De Hadel
• Biksteen- en slijpmolen De Windhond
• Weidemolen Het Zwarte Kalf
• Weidemolen de Kaatmolen

Naast deze molens op de Schans staat direct aan de andere zijde van de Julianabrug:

• Oliemolen De Ooijevaar

Tegenover deze molen en de Schans, aan de andere kant van de Zaan, staat:

• Korenmolen De Bleeke Dood

In de Kalverpolder, een eindje vanaf de Schans, staan ook nog:

• De Herkules, een Amerikaanse windmotor.
• Weidemolen De Kroosduiker

Trivia

• De Zaanse Schans wordt vaak gebruikt als filmlocatie. Zo werden er opnames gemaakt op de Kalverringdijk en in het kruidenierswinkeltje van Albert Heijn voor de aflevering Tante Truus voor de serie Tita Tovenaar (1972-1974). In augustus 1977 werden er opnames gemaakt voor de serie Pipo de Clown (Pipo en de noorderzon) op de Zaanse Schans en bij De Gekroonde Poelenburg. Er worden niet alleen opnames voor televisieseries gemaakt, de Zaanse Schans wordt ook als filmlocatie gebruikt voor videoclips zoals voor die van Viva viool van K3.
• De plaatselijk in ere gehouden derde Pinksterdag herinnert volgens de lokale folklore aan de slag tegen de Spaanse troepen die met Pinksteren in 1574 op de Schans is geleverd. Of de herkomst van de Zaanse derde Pinksterdag echt verband houdt met deze veldslag is niet heel zeker. Elders in Nederland (met name in Zeeland) kent men namelijk ook een derde Pinksterdag, die samenvalt met diverse plaatselijke voorjaarsfeesten.
• Een typische "Zaanse" lekkernij is de duivekater, een rond, zoet witbrood. In het bakkerijmuseum 'In de Gecroonde Duyvekater' worden duivekaters van twee verschillende Zaanse bakkers verkocht, beide naar ander recept.

Source: https://nl.wikipedia.org/wiki/Zaanse_Schans