Stedelijk Museum Amsterda

Het Stedelijk Museum Amsterdam is een museum voor moderne en hedendaagse kunst en vormgeving, opgericht in 1874. In 1895 opende het museum aan de Paulus Potterstraat. Het museum bevindt zich sinds de heropening in 2012 op het Museumplein in Amsterdam-Zuid, waar ook het Rijksmuseum en het Van Gogh Museum gevestigd zijn. Het oorspronkelijke, bakstenen, neorenaissancegebouw is ontworpen door architect Adriaan Willem Weissman. Het Stedelijk was sinds 2004 jarenlang gesloten in afwachting van de heropening in 2012. Het museum werd op 23 september 2012 heropend met een nieuwe vleugel door Benthem Crouwel Architekten.

In de loop van de vorige eeuw werd het Stedelijk Museum internationaal beschouwd als een van de meest invloedrijke musea voor twintigste-eeuwse kunst. Al vanaf 1909 betrof het verzamelgebied hedendaagse kunst en later ook fotografie en design.

Het Stedelijk Museum heeft sinds zijn ontstaan qua tentoonstellingen en verzamelbeleid steeds een vinger aan de pols van de tijd gehouden. Tegenwoordig staat educatie hoog op de agenda en legt het museum zich toe op een mix van signalerende en klassiek moderne presentaties. Als motto hanteert het een citaat van Bertold Brecht: ‘Het is democratisch om van een kleine kring van kenners een grote kring van kenners te maken’.

Collectie

Het museum bezit bijna 90.000 objecten (stand 25 februari 2010) die vanaf 1874 zijn verzameld. In de collectie zijn vrijwel alle belangrijke stromingen van de 20ste eeuw en 21ste eeuw vertegenwoordigd. Dit geldt zowel voor kunst als vormgeving. Zwaartepunten vormen De Stijl, het Bauhaus, CoBrA, popart, maar ook het oudere neo-impressionisme.

Deelcollecties in aantallen

De collectie is in te delen in de volgende disciplines:

_{*Aantallen bij benadering, februari 2010)}

Schilderijen

Het museum heeft een grote collectie tekeningen en schilderijen van Kazimir Malevitsj. Het einde van de 19de eeuw kan worden geïllustreerd aan de hand van werken van George Breitner, Édouard Manet, Cézanne en Vincent van Gogh. Voorts verkreeg het dankzij een legaat de omvangrijkste collectie werken van de Amsterdamse fijnschilder Melle Oldeboerrigter, waaronder 34 olieverfschilderijen, aquarellen en talloze tekeningen.

De 20e eeuw is voorts vertegenwoordigd met schilderijen van bijvoorbeeld Karel Appel, Francis Bacon, Georg Baselitz, Max Beckmann, Georges Braque, Daniel Buren, Constant, Lovis Corinth, Enzo Cucchi, Jan Dibbets, Jean Dubuffet, Jean Fautrier, Alberto Giacometti, Philip Guston, Hans van Hoek, Jasper Johns, Asger Jorn, Ellsworth Kelly, Anselm Kiefer, Yves Klein, Willem de Kooning, Sol Lewitt, Robert Mangold, Brice Marden, Henri Matisse, Piet Mondriaan, Barnett Newman, Pablo Picasso, Sigmar Polke, Jackson Pollock, Robert Ryman, Julian Schnabel en Frank Stella.

Beelden

Hoogtepunten in de collectie beeldhouwkunst zijn sculpturen van bijvoorbeeld Carl Andre, Hans Arp, Ernst Barlach, Marinus Boezem, Mark Brusse, Alexander Calder, Christo, John Chamberlain, Tony Cragg, Richard Deacon, Edgar Degas, Wim Delvoye, Henri Étienne Martin, Raymond Duchamp-Villon, Jan Fabre, Luciano Fabro, Dan Flavin, Lotti van der Gaag, Naum Gabo, Sigurdur Gudmundsson, Henry Heerup, Georg Herold, Damien Hirst, Donald Judd, Ilya Kabakov, Anish Kapoor, Anselm Kiefer, Käthe Kollwitz, Willem de Kooning, Jeff Koons, Jannis Kounellis, Henri Laurens, Wilhelm Lehmbruck, Richard Long, Mark Manders, Marino Marini, Mario Merz, Henry Moore, Bruce Nauman, Claes Oldenburg, Julian Opie, Giuseppe Penone, Thom Puckey, Martial Raysse, Cornelius Rogge, Ulrich Rückriem, Niki de Saint Phalle, Wim T. Schippers, Richard Serra, Daniel Spoerri, Peter Struycken, Shinkichi Tajiri, Jean Tinguely, Carel Visser, Henk Visch, Leo Vroegindeweij, Lawrence Weiner en Ossip Zadkine.

Sieraden

Het Stedelijk Museum is één van de belangrijkste instellingen in Nederland die zich bezighoudt met het verzamelen en tentoonstellen van werk van internationale sieraadontwerpers.

De collectie omvat anno 2014 circa 700 objecten, van de hand van onder meer Gijs Bakker, Nicolaas van Beek, Onno Boekhoudt, Pierre Degen, Paul Derrez, Iris Eichenberg, Warwick Freeman, Marion Herbst, Herman Hermsen, Beppe Kessler, Esther Knobel, Manon van Kouswijk, Otto Künzli, Emmy van Leersum, Lous Martin, Evert Nijland, Ted Noten, Ruudt Peters, Wendy Ramshaw, Philip Sajet, Lucy Sarneel, Robert Smit, Richard Walraven en Lam de Wolf.

De artistieke nalatenschap van Françoise van den Bosch, eigendom van de Stichting Françoise van den Bosch, wordt er beheerd.

Geschiedenis

1895-1908

Het Stedelijk Museum opende zijn deuren in 1895, in het neorenaissancegebouw van architect Adriaan Willem Weissman. De bouw werd gefinancierd door onder meer de nalatenschap van douairière S.A. Lopes Suasso-de Bruyn (1816-1890) en de erven van de koopman-bankier C.P. van Eeghen. Omdat het museum onderdak gaf aan de Suasso-verzameling werd het in de volksmond het Suasso-museum genoemd.

In het gebouw waren uiteenlopende collecties gehuisvest, zoals de collectie-Lopes Suasso, militaire voorwerpen van de Amsterdamse schutterij, Aziatische kunst, het Museum voor Tijdmeetkunde en het Medisch-Pharmaceutisch Museum. Daarnaast hield ‘De Vereeniging tot het Vormen van eene openbare Verzameling van Hedendaagsche Kunst te Amsterdam’ (VVHK) hier regelmatig tentoonstellingen.

In 1900 kwam de Suasso-vleugel gereed met de verzameling van mw. Suasso. De gemeente kreeg toen de beschikking over waardevolle interieurs, namelijk stijlkamers uit herenhuizen aan de Heren- en Keizersgracht (Amsterdam), die afgebroken waren voor de aanleg van de Raadhuisstraat (Amsterdam). De heer Van Eeghen wist interieurdelen uit deze huizen te redden.

1909-1945

Vanaf 1909 ging het museum zelf kunst verzamelen. Door de schenking van P.A. Regnault, werd de collectie verrijkt met topkunstenaars als Georges Braque, Marc Chagall, Wassily Kandinsky en Pablo Picasso. In 1934 vond het ’Museum voor Moderne Toegepaste Kunst’ onderdak in hetzelfde gebouw. Tegenwoordig beschikt het museum over een topcollectie op het gebied van internationale vormgeving, getuige grote namen als Marcel Wanders, Ettore Sottsass en Studio Job. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de collectie van het museum, samen met die van het Amsterdams Historisch Museum, overgebracht naar een bunker in de duinen bij Santpoort. Medewerkers van het museum hielden om beurten de wacht. Directeur Willem Sandberg ontsnapte ternauwernood aan een arrestatie. In 1943 vluchtte hij per fiets de duinen in toen de Duitsers hem daar kwamen opzoeken. Gedurende de hele oorlog bleven er tentoonstellingen gehouden worden.

1945-1960

Topstukken van Ernst Ludwig Kirchner en Henri Matisse kwamen vanaf eind jaren veertig en jaren vijftig van de twintigste eeuw binnen. In dezelfde periode werden kunstwerken van De Stijl en verwante internationale stromingen, zoals het Russisch constructivisme, en het Bauhaus verzameld. In 1954 werd de ‘Sandbergvleugel’ gebouwd om ruimte te bieden aan experimentele kunst. In 2006 werd de vleugel gesloopt om ruimte te maken voor de nieuwe uitbreiding van het museum. Op symbolische wijze gooide wethouder Carolien Gehrels een steen door de ruit, wat veel kritiek opleverde in de pers. De beroemde CoBrA-verzameling die in de jaren vijftig werd opgebouwd, is door recente aanvullingen nu een kerncollectie.

In 1958 kocht Sandberg een unieke groep werken van de Russische kunstenaar Kazimir Malevitsj. Dit was ook het jaar waarin door Sandberg een begin werd gemaakt met de fotografiecollectie. Het Stedelijk was het eerste West-Europese museum om dit verzamelgebied op te pakken. Tot de belangrijke foto’s behoren de Nederlandse en internationale avant-garde tijdens het interbellum (onder anderen Erwin Blumenfeld, László Moholy-Nagy en Man Ray), een ruime selectie naoorlogse Nederlandse fotografie (onder anderen Eva Besnyö, Ed van der Elsken en Cas Oorthuys), kunstenaarsportretten, fotojournalistiek en autonome kunstfotografie vanaf de jaren zeventig.

1960-2008

Rond het midden van de jaren zestig werd New York het centrum voor kunst. Zo verschenen het abstract expressionisme van Willem de Kooning, de colourfield painting van Barnett Newman en de minimalistische sculptuur van Carl Andre in het museum. De popart kreeg een gezicht door onder anderen Robert Rauschenberg, Jasper Johns, Keith Haring, Roy Lichtenstein en Andy Warhol.

Begin jaren zeventig werden de eerste aankopen van videokunst van Europese kunstenaars zoals Dibbets, Gilbert & George gedaan. De huidige videocollectie bevat zo’n 900 werken en installaties van onder anderen Nam June Paik, Bill Viola en Bruce Nauman. In de jaren tachtig en negentig werd de blik verruimd: Zuid-Amerika en - door de val van de Berlijnse Muur - Oost-Europa en de Sovjet-Unie werden aandachtsgebieden. Ilya Kabakovs impressie van een Russische schoolbibliotheek, Skolnaje Biblijoteka (1995), is hier een voorbeeld van. Sinds 2001 is de verzameling Russische kunst uitgebreid met een prominente groep tekenkunst van Kazimir Malevitsj en andere Russische avant-gardisten, uit de collectie van het Cultureel Centrum Khardzhiev-Chaga.

Eind 2003 moest het gebouw van Adriaan Willem Weissman op last van de brandweer worden gesloten om vervolgens te worden gerenoveerd. Het museum verhuisde tijdelijk naar het Post CS-gebouw, waar het 4,5 jaar zou blijven, totdat het gebouw in oktober 2008 leeg moest worden opgeleverd om gestript te worden (en uiteindelijk gesloopt). De SMCS periode had een hoge dichtheid aan tentoonstellingen. In 2006 gingen debatten en lezingen gepaard met de tentoonstelling ‘Mapping the City’. Hierin werd de relatie van kunstenaars tot de stad onderzocht. In de speciaal daarvoor vrijgemaakte ruimte, waren onder de noemer ‘Docking Station’ maandelijks presentaties te zien van onbekend talent. ‘Other voices, other rooms’ in 2008 over het videowerk van Andy Warhol ontving 600.000 bezoekers. Een ander belangrijk moment in deze periode was toen het museum in 2005 een samenwerking aan ging met The Broere Charitable Foundation. Onder de naam van de Monique Zajfen Collection, wordt hedendaagse Europese kunst aangekocht en in langdurige bruikleen genomen.

2008-2010

Vanaf eind 2008, tot de heropening, is het Stedelijk een ‘museum zonder muren’. Onder de noemer ‘Stedelijk in de Stad’ is het met workshops, lezingen en presentaties zichtbaar geweest op andere plekken in Amsterdam. Vanaf augustus 2010 werden in het inmiddels gerenoveerde oude gebouw aan de Paulus Potterstraat twee achtereenvolgende tijdelijke tentoonstellingen geopend in afwachting op de (uitgestelde) opening van het vernieuwde museum, inclusief de nieuwbouw. Deze tijdelijke tentoonstellingen, The Temporary Stedelijk en Temporary Stedelijk 2, eindigden op 9 oktober 2011 en trokken samen 223.000 bezoekers.

Stedelijk in de stad

Onder de noemer ‘Stedelijk in de Stad’, is het muurloze museum tussen 2008 en 2010 een nieuwe weg ingeslagen. Tijdens zijn periode in het Post CS gebouw, begon het museum zijn relatie met de omgeving te onderzoeken en opnieuw te definiëren. Dit uitte zich in verschillende (onderzoeks-) tentoonstellingen, zoals ‘Mapping the Studio’. ‘Stedelijk in de Stad’ is een voortzetting van deze tendens. Ook bleef het museum tentoonstellingen met topstukken uit de collectie organiseren om zo zichtbaar te blijven. Collega-instellingen in Amsterdam stelden ruimte beschikbaar.

Tentoonstellingen

• Druksels van Werkman: 2008. Met werk van de drukker H.N. Werkman. Gastlocatie: Van Gogh Museum, Amsterdam.
• Heilig Vuur: Religie en spiritualiteit in de moderne kunst: 2008-’09. Met werk van o.a. Mondriaan, Malevitsj, Chagall, Schnabel, Rothko, Bacon, Gilbert & George, Mike Kelley en Marlene Dumas. Gastlocatie: Nieuwe Kerk, Amsterdam.
• Avantgardes ’20/’60: 2009. Met werk van o.a. Pablo Picasso, Mondriaan, Luciano Fontana, Yves Klein, Roy Lichtenstein en Andy Warhol. Gastlocatie: Van Gogh Museum, Amsterdam.
• The Living, 10 days of video art: 2009. Met werk van Peter Bogers, Sam Taylor Wood, Marijke van Warmerdam, Douglas Gordon, Ulay en Marina Abramovic en Job Koelewijn. Gastlocatie: Huize Frankendael, Amsterdam.

Bouwkeet on tour

De Bouwkeet - ontworpen door Niels van Eijk en Miriam van der Lubbe - was een mobiel paviljoen voor workshops, performances, lezingen, wandelingen, discussies en spreekuren. Maar ook om vragen aan het publiek te stellen, zoals ‘wat verwacht men van een museum zonder muren?’. In het najaar van 2009 heeft de Bouwkeet vele stadsdelen van Amsterdam aangedaan. De Bouwkeet is nu opgenomen in de collectie.

Stedelijk in West

De kok, de kweker, zijn vrouw en hun buurman. 2009. Een project door de Sloveense kunstenares Marjetica Potrč (1953) en Wilde Westen, een groep jonge ontwerpers, architecten en cultural producers. Zij richtten zich op de geschiedenis van Nieuw-West als tuinstad, en op het hergebruik van het stedelijk groen door de actieve participatie van de bewoners.

Zichtbaar afwezig

Dit was een samenwerking tussen het Stedelijk Museum, de Rietveld Academie en het Sandberg Instituut. Studenten reageren op iconen uit de collectie. De resultaten waren zichtbaar op verrassende plekken in de stad.

Blikopeners

Vanaf september 2008 adviseerden vijftien jongeren het museum en organiseerden activiteiten voor leeftijdgenoten. Internationaal werd het initiatief positief ontvangen. Er was aandacht van andere musea die een soortgelijk project wilden opstarten.

Fencing the museum

Zeven jonge kunstenaars gaven de bouwschutting om het Stedelijk Museum een nieuw uiterlijk, geïnspireerd door topwerken uit de collectie, juni 2008-september 2009.

Augmented reality tours

Begin 2010 startte het Stedelijk een samenwerking met ontwerp-bureau Fabrique en AR bedrijf Layar om augmented reality kunsttours te ontwikkelen (de zogenaamde ARtours). Via smartphones wordt het publiek zowel binnen in het museum als buiten in de stad getrakteerd op allerlei extra verhalen en beelden rondom de collectie van het museum. Tevens werd in de laatste fase van het project (eind 2011) het publiek uitgenodigd om zelf verhalen, foto’s en andere informatie toe te voegen over de collectie op het open sourceplatform.

Digitalisering archiefmateriaal

In 2009 is een begin gemaakt aan het digitaliseren van het historisch archief (1895-1980). Hierin bevinden zich onder meer de correspondentie van de directeuren en tentoonstellings- en aankoopgegevens. Het gaat om 1.500.000 documenten, verdeeld over 7000 mappen. Het papieren archief is officieel overgedragen aan het het Stadsarchief Amsterdam, maar blijft gedurende de digitaliseringswerkzaamheden bij het Stedelijk. Dankzij geavanceerde software worden alle documenten full text doorzoekbaar voor zover het typescript betreft. Bovendien komt er een gestructureerde index op de omslagen betreffende verschillende onderwerpen. Wie full text zoekt kan daarbij met grotere of minder grote precisie zoeken dankzij het instellen van een bepaalde mate van nauwkeurigheid (fuzzy logic).

Wie op tentoonstellingsgegevens zoekt via (bijvoorbeeld) de bibliotheeksite, vindt nu niet alleen meer de bijbehorende catalogus, maar ook de gescande documenten uit het archief. Die zijn vervolgens te printen, of als PDF op te slaan door de gebruiker. In november 2009 werd een begin gemaakt met dit grootschalige project, dat een looptijd van drie jaar zal hebben. Het project is onderdeel van een omvangrijker digitaliseringsplan dat naast de digitalisering van het archief ook digitalisering en beschikbaarstelling van beeldmateriaal, bewegend beeld en de eigen publicaties van het Stedelijk inhoudt. In alle gevallen zal gedigitaliseerd of digital born materiaal aangeboden worden via verschillende zoekingangen en in verschillende verbanden, binnen of buiten de eigen website van het Stedelijk.

Het gebouw

Het 'oude' Stedelijk

Adriaan Willem Weissman, stadsarchitect van Amsterdam, ontwierp in 1895 het gebouw voor het museum. Met de topgevel en het torentje verwijst het exterieur, opgetrokken uit natuur- en baksteen, naar de zestiende-eeuwse Hollandse renaissance bouwkunst. In 1938 liet Sandberg de ruimtes binnen wit verven, waardoor ‘white cube’-expositiezalen ontstaan. In 1954 verrees aan de Van Baerlestraat een nieuwe vleugel naar idee van Sandberg, later in de volksmond bekend als de ‘Sandbergvleugel’. De zware gesloten voordeuren werden vervangen door een glazen entree.

Het 'nieuwe' Stedelijk

Door gebrekkig onderhoud en het ontbreken van onder andere airconditioning, voldeed het oude gebouw niet meer aan de standaard van deze tijd. Er was onvoldoende ruimte om de belangrijkste werken uit de collectie, die in meer dan honderd jaar enorm was gegroeid, permanent te laten zien. Ook de depots en werkruimtes waren veel te krap geworden. In 2004 koos een jury voor het ontwerp van architectenbureau Benthem Crouwel voor de renovatie en nieuwbouw, dat door zijn opvallende vorm al snel bekend werd als 'de Badkuip'. Het nieuwe Stedelijk heeft een expositieoppervlak van 8000 m2; een verdubbeling in vergelijking met de vroegere situatie.

Bouwvertraging

Ten tijde van de plannen van architect Siza werd gedacht aan een heropening in 2007. In 2004 werd begonnen met een nieuwe prijsvraag, waardoor dit tijdstip niet meer haalbaar was. Hoewel de gerenoveerde oudbouw begin 2010 werd opgeleverd, konden er nog geen kunstwerken in worden tentoongesteld door het ontbreken van een klimaatsysteem, dat in de nieuwbouw zou worden aangelegd. In de pers leverde deze vertraging felle kritiek op. De actie ‘Stedelijk Doe Iets’ oogstte veel aandacht in de media, maar ook op Twitter en Facebook. Cultureel ondernemer Otto Nan wilde met een ‘vriendelijke machtsgreep’ de aandacht van de politiek trekken door het Museumplein te bezetten. Door het sturen van een sms-je kon men bovendien een financiële bijdrage leveren om zo het museum te stimuleren eerder open te gaan.

Heropening

De heropening, die eerder voor najaar 2010 was aangekondigd, werd een jaar uitgesteld. Het oude gerestaureerde gedeelte ging eind augustus 2010 tijdelijk vier en een halve maand open. Op 28 januari 2011 werd de bouw stilgelegd wegens faillissement van aannemer Midreth. Het project werd overgenomen door aannemer VolkerWessels, waarbij een oplevering eind januari 2012 werd afgesproken, waarna de inrichting nog moest plaatsvinden. De bouwwerkzaamheden door VolkerWessels waren in februari 2012 afgerond, hierna werd begonnen met het afstellen van de klimaatinstallaties. Het museum werd op 23 september 2012 heropend.

De bouw van het museum heeft uiteindelijk 127 miljoen euro gekost, 20 miljoen meer dan de raming in 2007.

Het Nieuwe Stedelijk

Na de geplande renovatie en uitbreiding zijn de hoogtepunten uit de collectie (in wisselende opstellingen) in de oudbouw te zien. In de nieuwbouw zijn vooral signalerende tentoonstellingen geprogrammeerd en film- en videokunst, bijvoorbeeld monografische tentoonstellingen over Ron Arad en Mike Kelley.

Source: https://nl.wikipedia.org/wiki/Stedelijk_Museum_Amsterdam