Hawaï

Hawaï of Hawaii (Engels: Hawaii, Hawaïaans: Hawaiʻi) is een van de staten van de Verenigde Staten. Het trad in 1959 als vijftigste staat toe tot de Verenigde Staten. De hoofdstad is Honolulu. De staat telt 1.427.538 inwoners (2017). De standaardafkorting voor Hawaï is HI.

Eilanden

De staat Hawaii bestaat uit 137 atollen en vulkanische eilanden (waarvan de meeste klein en onbewoond) in het midden van de Stille Oceaan, waarvan de belangrijkste de Hawaïaanse archipel vormen, een snoer van achttien eilanden waarvan acht grote van west naar oost:

• Niihau
• Kauai
• Oahu (met de hoofdstad Honolulu)
• Molokai
• Lanai
• Kaho'olawe
• Maui
• Hawaï (het grootste eiland)

Geologie

De eilanden zijn van vulkanische oorsprong: ze liggen op een zogenaamde hotspot, waar magma vanuit het binnenste van de aarde als lava naar buiten komt. Omdat de aardkorst ten opzichte van de hotspot beweegt, ontstond er zo een rij van eilanden van west naar oost (de Hawaï-Emperorketen), waarbij de oudste, dode vulkanen in het westen liggen en de jongste, actieve in het oosten. De vulkanen Kilauea en Mauna Loa, beide gelegen in het Volcanoes National Park op het grootste eiland Hawaï, zijn nog steeds zeer actief. Kilauea, heeft bijna continu uitbarstingen. Mauna Loa heeft ongeveer elke 20 jaar een uitbarsting, Hualalai elke paar 100 jaar; voor Mauna Kea (een slapende vulkaan) wordt een uitbarsting elke 4000 jaar niet uitgesloten. Nog 30 km verder naar het oosten, ver onder de zeeoppervlakte, werkt een nieuwe vulkaan, Loihi, aan de opbouw van een nieuw eiland dat over 10 000 jaar boven het zeeniveau uit zal komen.

Mauna Kea (witte berg) is, van de voet tot de top gemeten, de hoogste berg ter wereld: de berg rijst 10203 meter uit boven de zeebodem, en 4207 meter boven zeeniveau. Mauna Loa (lange berg) is de zwaarste berg ter wereld; hij is slechts enkele meters lager dan Mauna Kea, maar heeft een bredere basis.

De berg Haleakala (huis van de zon), een vulkaan op Maui, is bij toeristen bijzonder geliefd. De vulkaan is onderdeel van het nationaal park Haleakala.

Door het vulkanisme komen er veel aardbevingen voor in Hawaï. Deze aardbevingen veroorzaken tsunami's met weinig waarschuwingstijd, zoals die in 1868 en 1975. Ook aardbevingen elders in de Grote Oceaan kunnen tsunami's veroorzaken die de eilanden bereiken (11 sinds 1868). Aardbevingen in 1946 in de Aleoeten en in 1960 in Chili veroorzaakten veel slachtoffers en schade in Hilo. Daarnaast zijn in het verleden grote delen van Molokai en Oahu in zee afgezakt waardoor mega-tsunami's ontstonden.

Flora en fauna

Door de geïsoleerde ligging in de Grote Oceaan hebben planten en dieren voor de komst van de mens de eilanden bereikt via wind, golven of vleugels, en zijn er vele endemische planten en dieren. Echter vele soorten zijn bedreigd of reeds uitgestorven. Voorbeelden van endemische dieren zijn de Hawaïaanse monniksrob, de Hawaiigans, de Laysaneend, en de Theridion grallator. Endemische planten zijn onder andere Diospyros sandwicensis en Brighamia insignis.

In Hawaï bevindt zich tussen Maui, Lanai en Molokai het Hawaiian Islands Humpback Whale National Marine Sanctuary waar elk jaar tussen 6000 en 10000 bultruggen overwinteren (in de zomer zijn ze in de buurt van Alaska).

De kusten van Hawaii zijn tegenwoordig ernstig vervuild door de plasticsoep, die in een van de stromingen van de Grote Oceaan rond de archipel wordt gepompt. Een deel van het afval komt terecht in een dikke laag op de stranden.

Klimaat

Het weer in Hawaï is vrijwel constant en er zijn ook weinig temperatuurverschillen. In Hawaï onderscheidt men twee seizoenen, de zomer en de winter. De zomer begint in mei en eindigt in oktober en wordt ook het Kau genoemd. De winter begint in november en eindigt in april. Dat seizoen wordt ook het Ho'oilo genoemd. De dagtemperaturen in de zomer zijn gemiddeld 29,4 °C. In de winter is de gemiddelde temperatuur 26,6 °C. De nachttemperatuur bedraagt respectievelijk gemiddeld 19,4 °C en 15,6 °C.

Temperatuur en vochtigheid worden vooral bepaald door de bijna constante passaatwind uit het oosten (die echter soms ook wegvalt). De temperaturen zijn veel lager op de vulkanen Mauna Kea en Mauna Loa, waar in de winter regelmatig sneeuw valt. De passaat bepaalt ook de hoeveelheid regen: de loefzijde van de eilanden is zeer regenrijk, terwijl de lijzijde zeer droog is. Mount Waiʻaleʻale op Kauaʻi is een van de regenrijkste plaatsen op aarde (11,7 m regen per jaar).

Hawaï wordt soms bezocht door orkanen; het orkaanseizoen is van juni t/m november. Op 11 september 1992 veroorzaakte de orkaan Iniki veel schade op Kauai.

Geschiedenis

Hawaï wordt sinds ca. 400 n.Chr. bewoond door Polynesiërs, waarschijnlijk van de Marquesaseilanden afkomstig. Latere groepen zouden omstreeks 1100 n.Chr. uit de buurt van Tahiti gekomen zijn. Beide groepen waren bijzonder goede zeevaarders die grote zeilkano's gebruikten. Sommigen denken dat er voor de komst van de Polynesiërs al bewoners waren in Hawaï, de Menehune.

Hoewel het goed mogelijk is dat de Spanjaarden de eilanden reeds in de 16e eeuw gezien hebben, de eilanden liggen iets ten noorden van de route van het Manillagaljoen, is James Cook de officiële Europese ontdekker van de eilanden (1778, tijdens zijn derde wereldreis), die hij de Sandwich Islands noemde naar de toenmalige First Lord of the Admiralty, Lord Sandwich (1718-1792).

Onder invloed van de contacten met de Europeanen verenigde koning Kamehameha I in 1810 alle voordien vaak onderling vijandige eilanden tot het Koninkrijk Hawaï. Dit gebeurde op gewelddadige wijze met behulp van Europese wapens. Alleen Kauai trad vrijwillig toe tot het koninkrijk.

Onder koning Kamehameha II werd in 1819 het oude kastenstelsel met het kapu (taboe) systeem afgeschaft. Vrouwen mochten voortaan samen met mannen eten of voedsel eten dat daarvoor voor hen verboden was. Mensenoffers werden verboden en de strikte regels betreffende hoge personen werden afgezwakt. Deze veranderingen werden gestimuleerd door Keōpūolani, de moeder van Kamehameha II, en Kaahumanu. Beide vrouwen waren echtgenotes van Kamehameha I. Ook de Hawaïaanse godsdienst (met onder andere de goden Pele en Kupua) werd afgeschaft, hoewel nog steeds aanhangers ervan te vinden zijn. Deze politiek werd versterkt door de komst van de eerste Amerikaanse protestantse missionarissen in 1820.

De Hawaïaanse koningen voerden een politiek van gastvrijheid voor vreemdelingen, waarbij zij echter wel de Engelsen tegen de Amerikanen uitspeelden. Zo wist het eilandenrijk ondanks zijn strategische ligging het grootste deel van de 19e eeuw een onafhankelijke staat te blijven. In 1893 pleegde een aantal Amerikaanse suikerplanters een staatsgreep, plaatste koningin Liliuokalani onder arrest en opende de deur voor Amerikaanse inlijving. Toen duidelijk werd, dat de nieuwgekozen Amerikaanse president Grover Cleveland tegen annexatie was, probeerde de aftredende president Benjamin Harrison nog snel een annexatiewet door het parlement te jagen. De Senaat liet zich echter niet haasten, en had de wet nog in behandeling toen op 4 maart de overdracht in Washington plaatsvond. Een week later trok Cleveland de wet terug.

Tussen 1893 en 1898 was Hawaï een republiek. In 1897 werd Cleveland verslagen, en kwamen de Republikeinen weer aan de regering. Toen president McKinley echter weinig haast maakte met de annexatie van Hawaii, verzon de onderminister van marine Theodore Roosevelt op 22 maart 1898 een incident met een Japanse kruiser, waarna McKinley in actie kwam. Op 7 juli 1898 werd de annexatiewet geratificeerd, en vanaf 30 april 1900 behoorde het gebied tot de Verenigde Staten als Territorium Hawaï.

In de loop van de tijd verschoof de belangrijkste bron van inkomsten van Hawaï van de export van sandelhout naar walvisvaart, suikerriet, ananas en ten slotte toerisme. Om te werken in de landbouw zijn vanaf de 19e eeuw veel arbeiders naar Hawaï gekomen uit achtereenvolgens Japan, China, de Filipijnen en Portugal.

De aanval op Pearl Harbor (op het eiland O'ahu) op 7 december 1941 door de Japanse Keizerlijke Marine betrok de Verenigde Staten in de Tweede Wereldoorlog. Het gebied bleef een Amerikaans Territorium tot 1959. Inmiddels was de oorspronkelijke bevolking een minderheid (in 2000 23%) op eigen eiland geworden en besloot de bevolking een staat van de VS te worden (meer dan 93% van de bevolking stemde hiervoor), hetgeen gebeurde op 21 augustus 1959.

Er zijn echter groepen onder de Hawaïanen die de annexatie door de VS ongedaan willen maken en meer zelfstandigheid willen. Verschillende personen eisen de troon van Hawaï op omdat ze zouden afstammen van de afgezette koningsfamilie. De Akaka Bill van de inmiddels overleden senator Daniel Akaka zou de afstammelingen van de oorspronkelijke bevolking enige zelfstandigheid hebben gegeven. Tegenstanders vrezen dat dit een ongewenste breuk in de bevolking zou hebben veroorzaakt die gebaseerd is op ras.

Het eiland Niihau heeft het oorspronkelijke karakter behouden. Het is in zijn geheel privébezit en niet voor buitenstaanders toegankelijk, behalve op uitnodiging.

Bestuurlijke indeling

Hawaï is verdeeld in vijf county's, die min of meer samenvallen met de eilandgebieden. De county's functioneren tevens als gemeente.

De belangrijkste plaatsen zijn Honolulu (390.738 inwoners), Pearl City (47.698), en Hilo (43.263).

Politiek

Aan het hoofd van de uitvoerende macht van de staat staat een gouverneur, die direct gekozen wordt door de kiesgerechtigden in de staat. In 2014 werd David Ige van de Democratische Partij verkozen tot gouverneur van de staat Hawaï.

De wetgevende macht bestaat uit het Huis van Afgevaardigden van Hawaï (Hawaii House of Representatives) met 51 leden en de Senaat van Hawaï (Hawaii Senate) met 25 leden.

Hawaï is de staat waar de Democratische Partij het sterkst staat op statelijk niveau. Per 2017-2018 hebben de Republikeinen slechts vijf zetels in het lagerhuis, en hebben de Democraten alle zetels in de Senaat.

De vertegenwoordiging in het Amerikaans Congres bestaat uit twee senatoren en twee volksvertegenwoordigers; alle vier zijn deze lid van de Democratische Partij.

Cultuur

Het Hawaïaans behoort tot de Malayo-Polynesische talen en kent slechts twaalf letters, waaronder acht medeklinkers, waardoor de taal heel snel herkenbaar klinkt. Het schrift bestond niet voor de aankomst van missionarissen, en werd door dezen tussen 1820 en 1826 ontwikkeld. Daarvoor werd de Hawaïaanse geschiedenis door middel van legendes, vaak met behulp van zang en dans (hoela) doorverteld.

In de periode van 1830 tot 1950 is het gebruik van Hawaïaans als eerste taal sterk achteruitgegaan. Nu spreken nog maar weinig inwoners Hawaïaans als moedertaal en wordt er vooral Engels gesproken. De taal heeft echter in de jaren vijftig meer belangstelling gekregen. Sinds 1978 is het een van de twee officiële talen van de staat Hawaï en geven de openbare scholen les in de Hawaïaanse taal. Er zijn ook scholen, zoals de Kamehameha Schools, die alleen toegankelijk zijn voor kinderen die (deels; minstens 1/16) afstammen van de oorspronkelijke bewoners en waar sterk de nadruk wordt gelegd op de Hawaïaanse taal en cultuur.

Hoewel de oorspronkelijke bevolking nu een minderheid in eigen land is (5,9% van de bevolking beschouwt zich geheel of deels Hawaïaans), is hun vriendelijke Aloha-geest nog te bespeuren. Een aantal oude Hawaïaanse gewoontes die door de toeristenindustrie zijn overgenomen, zijn de luau (groot feest), de hoela die voor de toeristen wel wat is aangepast, en de lei (bloemenkrans). Daarnaast is er sinds 1970 een opleving van de traditionele hoela, waarbij grote aandacht wordt besteed aan de traditionele gebruiken.

Muziek uit Hawaï is bekend wegens de ukelele en de slack-key gitaar. Ook is Hawaï bekend van het alohashirt (en andere kleding met bontgekleurde bloemmotieven). De Hawaïaanse keuken is sterk beïnvloed door de verschillende groepen immigranten (o.a. uit China, de Filipijnen, Japan, Korea, Polynesië en Portugal).

Sport

Populair in Hawaï zijn surfen, peddelsurfen, paddleboarding (onder andere een race van Molokai naar Oahu over 32 mijl), en uitleggerkano varen. Verder vindt in Kailua-Kona jaarlijks de Ironman Hawaï triatlon plaats.

Source: https://nl.wikipedia.org/wiki/Hawa%C3%AF