Geel

Geel is een gemeente en stad (sinds 1985) in de Belgische provincie Antwerpen. De Kempense stad is de hoofdplaats van hetgerechtelijk kanton Geel, behoort tot het kieskanton Mol en is de zevende grootste gemeente van Vlaanderen (naar oppervlakte). Geel telt ruim 39.000 inwoners. Haar beschermheilige is de heilige Dimpna van Geel.

Geschiedenis

Neolithicum

Op het grondgebied van Geel zijn vondsten gedaan uit de steentijd, maar zekerheid omtrent menselijke bewoning is er vanaf deijzertijd. Bij opgravingswerken in 2006 zijn sporen uit dit tijdvak blootgelegd. De Romeinen, die overigens nauwelijks sporen in het gebied van Geel hebben achtergelaten, brachten de streek vanaf 57 v.Chr. onder controle. Zij troffen er een Keltische bevolkingaan.

Middeleeuwen

Een vroege schriftelijke vermelding van Geel is in de Vita Sanctae Dimpnae, omstreeks 1247 geschreven door Petrus Cameracencis, die kanunnik was te Kamerijk. Het betreft het leven van de heilige Dimpna van Geel. De legende berust op geen enkel verifieerbaar feit, doch volgens mondelinge overlevering zouden er ten tijde van het verblijf van Dimpna in Geel 15 huizen hebben gestaan. Aanwijzingen omtrent de periode dat zij in Geel zou hebben verbleven werden echter in dit document niet gegeven. Wel zal er omtrent of direct na het schrijven van de Vita een toenemende stroom van bedevaartgangers op gang zijn gekomen. Opgegraven resten van een boerderij uit de 9e tot de 12e eeuw vormen bewijs van bewoning in dit tijdvak.

Het land van Geel was toen al een heerlijkheid, waarvan de oudste vermelding uit 1155 stamt. In dit jaar schonk de heer Wouter I Berthout gronden aan de Abdij van Grimbergen. Het was veel groter dan de huidige gemeente en omvatte ook Retie, Eindhout,Veerle, Varendonk, Zoerle-Parwijs, Oevel, Echelpoel (bij Bouwel), Millegem, Vorselaar en Tielen. Genoemde dorpen kwamen door huwelijken en erfrechten uiteindelijk los van de kern Geel te staan.

Wouter I Berthout was door huwelijk met Margareta van Grimbergen in het bezit van de heerlijkheid Geel gekomen die voordien in handen van de Van Grimbergens was. Over die vroege geschiedenis is nauwelijks iets bekend, maar vanaf de komst van de Berthouts werd de geschiedenis traceerbaar. Na de Berthouts volgden de geslachten Van Horne, Van Merode, Van Wittem-Van den Berg, Van Lorreinen en de Rohan als eigenaars. Armande-Victoire-Josephine de Rohan, prinses van Guéméné en vrouwe van Geel, was de laatste feodale vrouwe die de afschaffing van het ancien régime in 1795 meemaakte.

In de eerste helft van de 13e eeuw werden vrijheidsrechten aan de inwoners van Geel verleend en ook werd een schepenbank opgericht. Geel werd onder het bewind van deHertogen van Brabant de hoofdplaats van het Kwartier van Geel, dat één der zeven kwartieren was van het Markgraafschap Antwerpen. Het omvatte de dorpen: Geel, Varendonk-Watereinde, Bel, Eindhout, Veerle, Oevel, Zoerle-Parwijs, Echelpoel, Meerbeek, Houtven, Westerlo, Olen, Hulshout en Vorselaar. Deze bestuurlijke eenheid was niet hetzelfde als de heerlijkheid Geel in zijn oude omvang.

Ancien Régime

Aan dit alles kwam een einde toen in 1794 de Franse troepen binnenvielen en de inlijving bij Frankrijk volgde op 1 oktober 1795. Het ancien régime werd opgeheven maar de inwoners van Geel konden de nieuwe, democratischer, bestuursvormen maar nauwelijks inhoud geven. Dan was er nog de Boerenkrijg tegen de Fransen. Voor wat betreft de Kempen begon deze op 15 oktober 1798 te Geel. Hier waren 10.000 brigands tezamengetrokken. Kort na 4 december 1798 werd het boerenleger definitief verslagen.

Na de Napoleontische tijd volgde de samenvoeging met de noordelijke Nederlanden en de daaropvolgende Belgische Opstand van 1830, waarbij de Gelenaren zich niet onbetuigd lieten en in 1832 een erevendel uit handen van koning Leopold I kregen uitgereikt.

Moderne tijd

Een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van Geel vormde de Slag om Geel van 1944, één van de bloedigste gevechten tijdens de bevrijding van België. Uiteindelijk leidde de slag tot de bevrijding van het gehele grondgebied op 23 september van dat jaar, maar ze ging gepaard met ontzettend veel militaire en burgerslachtoffers. Omwille van de Geelse gezinsverpleging draagt de stad nog steeds de bijnaam de "Barmhartige Stede".

Bezienswaardigheden

Vooral Geel-Centrum kent een aantal belangwekkende monumenten, namelijk:

• Sint-Amandskerk
• Sint-Dimpnakerk
• Gasthuismuseum Sint-Dimpna
• Voormalig gemeentehuis op de Markt (oorspronkelijk lakenhalle, oudste kern 17de eeuw)
• station (1878)

Ook de kleinere kernen die deel uitmaken van de gemeente kennen monumenten, waaronder kerken en kapellen. Daarnaast is Geel ook de bezitter van enkele ‘merkwaardigheden’: een adellijk graf dat vleermuizenkelder werd, een stokoude waterpomp, een orchideeënveld, een eeuwenoude linde, drie windmolens en een groot aantal interessante grafmonumenten.

Ook telt de gemeente tal van natuurgebieden, zoals bossen en duinen, een vogelreservaat, de oevers van de Kleine en de Grote Nete. In het noorden van de gemeente ligt het natuurreservaat De Zegge.

Religie en levensbeschouwing

Het grondgebied van Geel behoorde in het verleden kerkelijk tot het Aartsbisdom Kamerijk, afgezien van de buitenparochie Sint-Lambertus te Bel, die tot het Prinsbisdom Luikbehoorde. De parochiekerk was de Sint-Amandskerk. Eerst in 1536 werd de Sint-Laurentiusparochie Zammel-Oosterlo afgesplitst. In 1559 werd de Vrijheid Geel, inclusief de parochie van Bel, ingedeeld bij het pas opgerichte Bisdom 's-Hertogenbosch. In 1566 woedde de beeldenstorm in Geel. Ook tijdens de Tachtigjarige Oorlog, vooral in 1581, liepen de kerkgebouwen grote schade op. Van 1632-1642 was de retorsieperiode in Geel, waarbij de katholieke geloofsuitoefening regelmatig werd gehinderd. Vanaf 1648 was in 's-Hertogenbosch geen bisschop meer toegestaan en werden de zaken door een apostolisch vicaris behartigd. Vanaf 1731 kwam het dekenaat Geel onder het Aartsbisdom Mechelen en in 1759 onder het Bisdom Antwerpen. Dit werd echter in 1801 opgeheven, waarop Geel weer onder Aartsbisdom Mechelen kwam, totdat het bisdom Antwerpen in1961 weer werd heropgericht. In de 19e en 20e eeuw werden op het gebied van Geel nog tal van parochies afgesplitst.

De stad Geel is heden de hoofdplaats van de federatie Geel die op haar beurt dan weer deel uitmaakt van het dekenaat Zuiderkempen in het Bisdom Antwerpen.

Source https://nl.wikipedia.org/wiki/Geel_(stad)