Teylers Museum

Teylers Museum, aan het Spaarne in de Nederlandse stad Haarlem, werd in 1778 gesticht als boek en konstzael – een openbare gelegenheid voor kunst en wetenschap. Het gebouw staat in de Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg uit 1990. Sinds 2011 staat het planetarium op de voorlopige lijst van toekomstige aanvragen voor de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Het is niet bekend wanneer de voordracht ingediend zal worden.

Geschiedenis

Het museum is genoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een rijke Haarlemse laken- en zijdefabrikant en bankier. Als aanhanger van de Verlichting had Pieter Teyler grote belangstelling voor kunst en wetenschap. Bij testament liet hij zijn collectie en vermogen na aan Teylers Stichting, die onder meer de bevordering van kunst en wetenschap tot doel had.

Bij de uitvoering van het testament werd besloten een centrum voor kennis en onderwijs te stichten achter het woonhuis van Pieter Teyler. In Teylers Museum werden voorwerpen van kunst en wetenschap (boeken, natuurkundige instrumenten, tekeningen, fossielen en mineralen) onder één dak bijeengebracht. Dit was een revolutionair initiatief voortkomend uit de idealen van de Verlichting: een kennisinstituut door en voor burgers waar men zonder dwang van Kerk of Staat zelf de wereld kon ontdekken. In 1779 werd door Leendert Viervant begonnen aan het ontwerp van de Ovale Zaal die achter de woning van Teyler gebouwd zou worden. In 1784 werd deze zaal opengesteld voor het publiek en werd Martinus van Marum aangesteld als eerste directeur van het museum.

In de eeuwen daarna werd het museum uitgebreid. In de 19e eeuw werd het museum uitgebreid met een Leeszaal (1825), de Eerste Schilderijenzaal (1838) en de Tweede Schilderijenzaal (1892). In 1878 werd een nieuwe entree aan het Spaarne gebouwd naar ontwerp van de Weense architect Christian Ulrich. De Haarlemse architect A. van der Steur ontwierp de achterliggende zalen: de Eerste en Tweede Fossielenzaal en de Instrumentenzaal. In 1990 was er een prijsvraag voor uitbreiding en verbouwing. Deze werd gewonnen door het bureau van Hubert-Jan Henket. Eerst werd het pand Zegelwaarden, op de hoek van de Bakenessergracht en de Nauwe Appelaarsteeg, verbouwd tot depot en kantoorruimte. Ook kwam er een zij-ingang aan de Nauwe Appelaarsteeg. Deze uitbreiding werd in 1993 voltooid. Daarna volgde in 1996 de bouw van een tuinzaal, waar het museumcafé in is gevestigd, en een zaal voor tijdelijke tentoonstellingen. In 2002 werd het woonhuis, links naast de ingang aan het Spaarne, verbouwd en ingericht als museumwinkel. Het museum telt nu 12 tentoonstellingszalen.

Op 24 januari 2012 kondigde Teylers Museum aan te gaan samenwerken met Wikipedia. Het museum heeft een schrijfwedstrijd, de Teylers Challenge gestart, over onderwerpen die met het Teylers Museum te maken hebben. Het museum stelt daarvoor digitale informatie ter beschikking.

In 2016 heeft het museum een recordaantal van 157.843 bezoekers ontvangen, 20.000 meer dan het jaar daarvoor en 10.000 meer dan het vorige record, dat uit 2012 stamde.

Collectie

Te bezichtigen zijn natuurkundige instrumenten zoals de grote elektriseermachine uit de 18e eeuw, fossielen (waaronder een van Archaeopteryx), schilderijen, tekeningen, munten en penningen. Het museum herbergt ook een bijzondere collectie tekeningen en prenten, met daarin onder meer 25 originele tekeningen van Michelangelo, met bijvoorbeeld voorstudies voor de plafondschilderingen van de Sixtijnse Kapel in het Vaticaan in Rome. Ook bezit het museum werken van Rembrandt, Rafaël, Goltzius en Claude Lorrain. Het 31-toonsorgel van Adriaan Fokker is in het bezit van het museum.

Het museum is aangesloten bij de European Botanical and Horticultural Libraries Group (EBHL), een organisatie die zich richt op de promotie en facilitatie van samenwerking en communicatie tussen personen die werken in botanische en horticulturele bibliotheken, archieven en gerelateerde instituten in Europa. Op de TEFAF 2015 te Maastricht toonde het museum een selectie van hun grafische collectie, met tekeningen van Michelangelo en Goltzius.

Sterrenwacht

Teylers Museum heeft een eigen observatorium: Teylers Sterrenwacht. Bij de eerste vijf directeuren van Teylers Museum hoorde Jacobus Barnaart. Barnaart had grote interesse in natuurkunde en wilde boven op de Ovale Zaal een observatorium bouwen. Dit bleek later echter geen goed idee te zijn: het dak van de Ovale Zaal was gemaakt van hout wat voor te veel trillingen zorgde. Hierdoor konden er geen nauwkeurige metingen worden uitgevoerd. Uiteindelijk werd een belvédère gebouwd: een vierkante toren met twee deuren in elke wand.

Bescherming

Teylers Museum is een van de honderden Haarlemse rijksmonumenten.

In augustus 2011 werd het museum op de voorlopige lijst werelderfgoed van de UNESCO geplaatst. In februari 2012 droeg de Nederlandse regering Teylers Museum bij UNESCO voor ter opname op de UNESCO-Werelderfgoedlijst. In mei 2013 werd duidelijk dat het dossier in de 37e sessie van de Commissie voor het Werelderfgoed nog niet definitief behandeld zou kunnen worden. Of en wanneer het museum daadwerkelijk op de Werelderfgoedlijst wordt geplaatst, is nog niet duidelijk.

Meer Teylermonumenten

Vlak bij Teylers Museum werd uit de nalatenschap van Pieter Teyler van der Hulst het Teylers Hofje gebouwd. Ook het Hofje werd ontworpen door Leendert Viervant, architect van de Ovale Zaal. In de eveneens nabije Damstraat bevindt zich het Fundatiehuis, eens woonhuis van Teyler.

Source: https://nl.wikipedia.org/wiki/Teylers_Museum